IF KOLEKCJA

IF Kolekcja. Polski Plakat składa się z następujących dzieł (układ chronologiczny), nie wszystkie zdołaliśmy opracować. Aby przeczytać opisy konkentych dzieł, przejdź niżej do Indeksu artystów, dzieł i opisów 

• 1957, Cieślewicz Roman, Złamana Strzała
• 1958, Młodzianowski Adam, Ile festival international de musique contemporaine
• 1960, Cieślewicz Roman, Rozstanie
• 1961, Jaworowski Jerzy, Koniec drogi
• 1963, Kreütz-Majewski Andrzej, Orfeusz
• 1965, Świerzy Waldemar, Król Roger
• 1967, Świerzy Waldemar, Warszawska Jesień
• 1968,  Rumiński Tomasz, Przemysł
• 1968, Bąkowski Stanisław, Spartakus
• 1968, Rapnicki Janusz, Zjazd rodzinny
• 1968, Szancer Jan Marcin, Sprzedana narzeczona
• 1968, Urbaniec Maciej, Festiwal Folklorystyczny Ziem Nadwiślańskich
• 1968, Żbikowski Maciej, Hrabina Cosel
• 1969, Hanna Bodnar, Skąd przychodzisz
• 1969, Hibner Maciej, Ruchome piaski
• 1969, Świerzy Waldemar, Warszawska Jesień
• 1969, Żbikowski Maciej, Kapryśne lato
• 1970 ok., Janowski Witold (?), Ciech
• 1970 ok., Śliwka Karol, Ciech
• 1970 ok., Śliwka Karol, Pollena
• 1970, Lenica Jan, Polske Surrealister
• 1970, Treutler Jerzy, Mój pies Wulkan
• 1970, Zelek Bronisław, Julia i Romeo
• 1970 ok., autor nieznany, Ciech
• 1970 ok., autor nieznany, Ciech
• 1971, Andrzejewski Waldemar, Tajemniczy mnich
• 1971, Dobiecki Iwo, Balety Polskie
• 1971, Jerzy Treutler, Tropiciel śladów
• 1971, Młodożeniec Jan, Il Maestro di Cappella
• 1971, Urbaniec Maciej, Wieczór baletowy: Berlioz, Debussy,  Ravel
• 1972, Celiński Zbigniew, Straszny dwór
• 1972, Cieślewicz Roman, Cudowny mandaryn
• 1972, Dobiecki Iwo, Córka źle strzeżona
• 1972, Hilscher Hubert, Warszawska Jesień
• 1972, Świerzy Waldemar, Odprawa posłów greckich
• 1972, Urbaniec Maciej, Borys Godunow
• 1973, Dobiecki Iwo, Etiudy baletowe
• 1973, Dobiecki Iwo, Pożądanie
• 1973, Dobiecki Iwo, Traviata
• 1973, Dzikowska-Najder Janina, Opowieści Hoffmanna
• 1973, Kreütz-Majewski Andrzej, Pietruszka
• 1973, Pankiewicz Krzysztof, Wesołe kumoszki
• 1974, Justyna Witold, Łódzkie Spotkania Baletowe
• 1974, Lenica Jan, Wesele
• 1974, Młodożeniec Jan, Chłopi
• 1974, Rumiński Tomasz, Dzień Chemika
• 1974, Sawka Henryk, Świat na księżycu
• 1974, Staniewicz Edmund, Epitafium dla Juana
• 1974, Urbaniec Maciej, Coppelia
• 1975, Erol Jakub, Wąż
• 1977, Neugebauer Jacek, Mareczku, podaj mi pióroi
• 2003, autor nieznany, Kobro
• 2003, Shenk Tom, Kamień filozoficzny albo zaczarowana wyspa
• 2003, Zieliński Chwalisław, Wesoła wdówka
• 2005, Horowitz Ryszard, Poszaleli
• 2005, Świerzy Waldemar, Filozofia po góralsku
• 2005, Tarczyński Marian, Makbet
• 2006, Nowosławski Paweł, Rozmowy z diabłem. Wielkie kazanie księdza Bernarda
• 2007, Łabęcki Stanisław, Kolekcja sztuki XX i XXI wieku. Siła formalizmu
• 2011, autor nieznany, Małe formy grafiki
• 2019, Kokoszka Jakub, Rozwieszam za trzech i nie narzekam
• 2019, Wojciechowska Marika, Rutka
• 2020, Puchalska Areta, Jak zostałam wiedźmą
• 2020, Starzyńska Aleksandra, Wędrówka Nabu
• 2020, Maciej Andrzejewski, Plakat to nie bajka
• 2021, Waszczeniuk Zbigniew, Rozwijaj się. Wystawa plakatów filozoficznych

• Chojna Elżbieta
  Od komedii do westernu. Polski plakat filmowy z lat 1950–1970, 2020
• Cieślewicz Roman
  Złamana strzała, 1957
  Rozstanie. Komedia sentymentalna, 1960
  Cudowny mandaryn, 1972
• Dobiecki Iwo
  Córka źle strzeżona, 1973
  Pożądanie, 1973
• Erol Jakub
  Wążżżż..., 1973
• Fijałkowski Stanisław
  Młynek do kawy, 1959
• Hibner Maciej
  Ruchome piaski, 1969 (1)
  Ruchome piaski, 1969 (2)
• Hubert Hilscher
  Warszawska Jesień, 1972 / ENG
• Jaworowski Jerzy
  Koniec drogi, 1961
• Justyna Witold
  IV Łódzkie Spotkania Baletowe, 1974
• Kapica Rafał
  Wolność, 2018
• Kilian Adam
  Lilla Weneda, 1966
• Kokoszka Jakub
  Rozwieszam za trzech i nie narzekam, 2019
• Kreütz-Majewski Andrzej
  Pietruszka, 1973
  Orfeusz, 1963
• Kunka Lech
  Tangali i córka nieba, 1973
• Lenica Jan
  Polske Surrealister, 1970
  Wesele, 1964
• Młodożeniec Jan
  Il Maestro di Capella, 1971
  Chłopi, 1974
• Młodzianowski Adam
  IIe Festival International de Musique Contemporaine, 1958
• Nowosławski Paweł
  Rozmowy z diabłem…, 2006 
• Puchalska Areta
  Jak zostałam wiedźmą, 2020
• Rumiński Tomasz
  Minex [Przemysł], 1968
  Dzień Chemika, 1974
• Starzyńska Aleksandra
  Wędrówka Nabu, 2020
• Śliwka Karol
  Ciech, lata 70. XX w. / ENG
  Pollena, lata 70. XX w. / ENG
• Świerzy Waldemar 
  Odprawa posłów greckich, 1972
  Król Roger, 1965
  Warszawska Jesień, 1967
  Warszawska Jesień, 1969
  Filozofia po góralsku, 2005
• Tarczyński Marian
  Makbet, 2005
• Treutler Jerzy
  Mój pies Wulkan, 1970
  Tropiciel śladów, 1971 / ENG
• Urbaniec Maciej
  Wieczór baletowy: Berlioz, Debussy, Ravel, 1971
  Borys Godunow, 1972 
  Coppelia, 1974
  Festiwal Folklorystyczny Ziem Nadwiślańskich, 1968
• Waszczeniuk Zbigniew
  "Zgadza się" nie znaczy "zgodnie", 1974
  Mij swoje zdanie!, 1974
  Pan Fajnacki, 1986
  Uwolnić umysł, 2021
• Wojciechowska Marika
  Rutka, 2019
• Zelek Bronisław
  Julia i Romeo, 1970
• Zieliński Jan
  Konik Garbusek, 1975
  Nowe szaty króla, 1976
  Pieśń o lisie, 1976
  Piotruś i wilk, 1978
  Tymoteusz wśród ptaków, 1978
  Królowa Śniegu, 1980
  Tkaniny unikatowe. Mity i krajobrazy, 1991(?)
  Spotkanie z Polą Raksą, 1996
  Wieczór z Grzegorzem Królikiewiczem, 1998
  Wieczór z Hanką Bielicką, 2000 
  Wieczór z Filipem Łobodzińskim, 2006
  Wieczór z Andrzejem Żuławskim, 2008
• Żbikowski Maciej
  Kapryśne lato, 1967
  Hrabina Cosel, 1968 (1)
  Hrabina Cosel, 1968 (2)
   

Pierwotnie kolekcja liczyła 60 dzieł – zamierzaliśmy stworzyć opis do każdego z nich. Wyobraziliśmy sobie, że będą one razem stanowić kompletny przewodnik. Nasz zbiór się powiększa o dzieła nowe, jak również kolekcjonerskie. Zapraszamy do współpracy!

Zastrzegamy sobie prawo do korekty i aktualizacji tekstów. Korygujemy i uzupełniamy przede wszystkim informacje dotyczące faktów historycznych i źródeł bibliograficznych.

Zależy nam na tym, by teksty ulepszać i uzupełniać. Informujemy o tym, kiedy zostały wprowadzone zmiany.

Do opublikowanych komentarzy chcemy dodawać alternatywne wersje opisów. To, że dzieło ma już swój opis, nie znaczy, że nie może mieć innej interpretacji.

Aby zwiedzić kolekcję z przewodnikiem, prosimy o wcześniejszy kontakt i ustalenie terminu (sale wykładowe nie zawsze są dostępne). 

Chętnie przyjmiemy w ramach wolontariatu wszystkich – w szczególności uczniów szkół podstawowych, średnich – zainteresowanych tym, co robimy. Potrzebujemy wsparcia w następujących pracach:

• archiwizowaniu i katalogowaniu naszych tekstów (praca zdalna)
• zestawianiu danych do indeksów i bibliografii (praca zdalna)
• tłumaczeniu tekstów na język angielski (praca zdalna)
• montażu i demontażu wystaw (najbliższe zadanie czeka nas 1 marca)
• wykonywaniu kwerend (mamy sporo zagadek do rozwiązania :-), które mogą zakończyć się napisaniem własnego tekstu
• projektowaniu folderów i plakatów naszych wystaw

Oferujemy:

• obejrzenie kolekcji na żywo z przewodnikiem
• obejrzenie naszego archiwum
• kurs pracy w charakterze przewodnika po kolekcji
• wskazówki do współpracy w charakterze autora wpisów

Redakcja:

Wioletta Kazimierska-Jerzyk

• estetyczka, historyczka sztuki
• uważa, że znaczek pocztowy to mały plakat, a mural to duży plakat
• martwi się, że w świecie sztuki jest za dużo uprzedzeń
• woli pojedyncze talerze z Tułowic albo z Włocławka od kompletów z…
• twierdzi, że nie należy odbudowywać zamków kazimierskich, ale ratować trzeba, co się da
• plakatów dogląda, odkąd pracuje w Instytucie Filozofii (1998)
• niedzielna hafciarka, malarka, krawcowa

Jędrzej Janicki

• miłośnik ciężkich odmian rocka i jazzu, który zazwyczaj słucha smętnych bluesów
• podcaster i niedoszły gitarzysta
• za szczytowe osiągnięcie ludzkości uznaje Braci Karamazow
• w wolnych chwilach na rowerze albo przy snookerowym stole
• ekspert w podejmowaniu złych decyzji
• chciałby być jak Jeremy Clarkson, a przynajmniej jeździć jego samochodami
• bardzo ceni przedmiot swoich obecnych studiów, natomiast średnio tych poprzednich
• wychował się na plakatach piłkarzy, które namiętnie rozwieszał w pokoju – teraz chętnie zamieniłby je na prace Cassandre’a

Jowita Mróz

• absolwentka filozofii
• poszukuje unikatów i osobliwości w regionie
• zaniedbuje swój kręgosłup pracując przy biurku
• plakaty odwracały jej uwagę nawet w trakcie najciekawszych zajęć
• woli Berga od Weberna
• docenia kiczowate przedmioty codziennego użytku
• ma słabość do czarno-białych filmów i skandynawskich reżyserów
• bardziej niż śródziemnomorską architekturę kocha tylko śródziemnomorską kuchnię

Współpracują z nami:

• Anita Błażejewska
• Marta Brewer
• Aleksandra Brzostowicz
• OLAF
• Dawid Góras
• Zofia Hałęza
• Kacper Kaczmarek
• Jakub Kokoszka
• Miriam Kobierski
• Janusz Maciaszek
• Jakub Michalski
• Aleksandra Miklas
• Piotr Piasek
• Anna Ostrowska
• Katarzyna Rozalska
• Aleksandra Smaczyńska
• Julia Sokołowska
• Fryderyk Szymczak
• Daria Wielgus
• Aleksander Zakosztowicz

W Y S T A W A

Estetyka na zawsze, sztuka na co dzień. Plakaty Jana Zielińskiego
Organizatorzy – IF Kolekcja. Polski Plakat (Instytut Filozofii Uniwersytetu Łódzkiego) oraz Miejska Strefa Kultury w Łodzi
Kuratorka wystawy, autorka tekstu – Wioletta Kazimierska-Jerzyk
Współpraca merytoryczna – Grażyna Zielińska
Współpraca organizacyjna i dydaktyczna – Bartosz Pokorski
Współpraca organizacyjna – Agnieszka Kowalska Owczarek (Miejska Strefa Kultury), studenci okcydentalistyki i historii sztuki: Anita Błażejewska, Ziemowit Malinowski, Bartosz Marendziak, Aleksandra Miklas, Kacper Pawłowicz, Juliusz Wieczorek
Miejsce – Uniwersytet Łódzki, Galeria Wozownia 1/5, Pałac Alfreda Biedermanna, ul. Franciszkańska 1/5
Czas trwania – 13.04.2023–14.05.2023
Godziny otwarcia – czwartki, piątki: 15.00-19.00, soboty: 13.00-18.00, możliwe oprowadzanie kuratorskie oraz inne terminy odwiedzin galerii, prosimy o kontakt wioletta.kazimierska@uni.lodz.pl SERDECZNIE ZAPRASZAMY!

K A T A L O G

Tekst – Wioletta Kazimierska-Jerzyk
Projekt graficzny katalogu – Olga Zielińska

P L A N  E K S P O Z Y C J I

P O D Z I Ę K O W A N I A
Wystawa została wzbogacona o dzieła znajdujące się w zbiorach prywatnych. Bez nich ta ekspozycja nie byłaby tak reprezentatywna. Gorąco dziękujemy za udostępnienie prac następującym osobom: Panu Marcinowi Filipowiczowi, Pani Agnieszce Głuszkowskiej, Pani Ewie Grözinger, Pani Agnieszce Kowalskiej-Owczarek, Pani Agnieszce Pisaeckiej, Pani Danucie Pospiech, Pani Jadwidze Sącińskiej, Pani Lucynie Skompskiej oraz Paniom Grażynie i Oldze Zielińskim.

plakat © Zbigniew Waszczeniuk

W Y S T A W A

• Rozwijaj się. ZBIGNIEW WASZCZENIUK – wystawa plakatów
• Organizatorzy – IF Kolekcja. Polski Plakat (Instytut Filozofii Uniwersytetu Łódzkiego) oraz Centrum Kultury Uniwersytetu Łódzkiego
• Kuratorzy wystawy – Jędrzej Janicki, Wioletta Kazimierska-Jerzyk
• Współpraca – studenci okcydentalistyki: Oliwia Nowak, Damian Żejmo, Kacper Pawłowicz
• Miejsce – Centrum Kultury Uniwersytetu Łódzkiego, Galeria Stróżówka, ul. M. Skłodowskiej-Curie 11, 90-505 Łódź
• Czas trwania – 02.07.2021–02.09.2021

K A T A L O G

• Twarz i Gest [wprowadzenie] – Jędrzej Janicki, Wioletta Kazimierska-Jerzyk, Kacper Pawłowicz, Oliwia Nowak, Katarzyna Szuflińska, Damian Żejmo
• biogram artysty – Wioletta Kazimierska-Jerzyk
• redakcja językowa – Anna Ostrowska

P R A C E:

1. Miej swoje zdanie, 1974
2. Zasłonić dziurę minimum działania, 1974
3. Zgadza się nie znaczy zgodnie, 1974
4. Czas robi swoje, 1976
5. Hommage a Henryk Tomaszewski, 2015
6. Ostrożnie, 2015
7. Rozwijaj się, 2015
8. Słowa na wiatr, 2015
9. Przebudzenie, 2019
10. Dialog, 2015
11. Homo homini, 2021
12. Polubić siebie, 2021
13. Spojrzenie, 2021
14. Święto pracy, 2021
15. Uwolnić umysł, 2021
     

Wystawa przygotowana przez zespół galerii IF Kolekcja. Polski Plakat oraz Centrum Kultury Uniwersytetu Łódzkiego we współpracy ze studentami okcydentalistyki (zaplanowanej jako warsztatowo-projektowa część zajęć dydaktycznych Recepcja i analiza dzieła sztuki).

Katalog wystawy

Zaproszenie

© Rafał Kapica

W Y S T A W A

• Nie będzie kolorowo – wystawa plakatów Rafała Kapicy
• Organizator – Fundacja Urban Forms
• Współpraca – IF Kolekcja. Polski Plakat (UŁ)
• Kurator wystawy – Teresa Latuszewska-Syrda
• Miejsce – KIPISZ: klubokawiarnia / fundacja / Przestrzeń Improwizacji Osobistej, Łódź, ul. Piotrkowska 282
• Czas trwania – 10.10.2020–7.11.2020

K A T A L O G

• Redakcja katalogu – Jędrzej Janicki
• Teksty – Jędrzej Janicki (Nie będzie kolorowo), Rafał Kapica (Biogram)
• Zdjęcia – archiwum Rafała Kapicy
• Opieka merytoryczna – Wioletta Kazimierska-Jerzyk
• Korekta – Anna Ostrowska
• Projekt graficzny okładki i katalogu oraz DTP – Rafał Kapica
• Wydawca – Fundacja Urban Forms
• Partner – Instytut Filozofii Uniwersytetu Łódzkiego/ IF Kolekcja. Polski Plakat

D Z I E Ł A

1. Flaga Unii Europejskiej, grafika wektorowa, druk cyfrowy, 100 x 70 cm, 2019
2. Kod kreskowy, grafika wektorowa, druk cyfrowy, 100 x 70 cm, 2020
3. Wolność, grafika wektorowa, druk cyfrowy, 100 x 70 cm, 2019
4. DEMOKRACJA, grafika wektorowa, druk cyfrowy, 100 x 70 cm, 2019
5. Manipulacja, grafika wektorowa, druk cyfrowy, 100 x 70 cm, 2020
6. Cena nieba, grafika wektorowa, druk cyfrowy, 100 x 70 cm, 2020
7. Koloratka, grafika wektorowa, druk cyfrowy, 100 x 70 cm, 2019
8. Żałobna flaga LGBT, grafika wektorowa, druk cyfrowy, 100 x 70 cm, 2019
9. TAK/nie, grafika wektorowa, druk cyfrowy, 100 x 70 cm, 2020
10. Miłość dla każdego, grafika wektorowa, druk cyfrowy, 100 x 70 cm, 2020

    
B I O G R A M
Rafał, rocznik 80.
Od najmłodszych lat dużo rysuje,
może powodem jest brak zabawek i otaczająca szaro-deficytowa rzeczywistość?
Edukację wspomina źle, mimo to szczęśliwie,
bo bezpośrednio po maturze studiuje tam, gdzie chce.
Okres studiów to fantastyczny czas przeplatany wakacjami zagranicznymi,
czyli w holenderskich fabrykach, aby zarobić na komputer, lustrzankę i rower.
Kolejne lata to korporacyjne historie jako projektant graficzny.
Dziś prowadzi własne studio projektowania graficznego oraz maluje.
Nigdy nie zapomnę czasów przedprzedszkolnych
wtedy obrazek z gumy Donald odwzorowywałem
na wielkiej kartce, a podpatrzone skrzydła aniołów
z kościelnych fresków też chciałem mieć – więc je
rysowałem i wycinałem.
Nie wiedząc nic o świecie, dziś wiem,
że wtedy byłem artystą, grafikiem, projektantem.

Rafał Kapica
21 sierpnia, 2020 r.

Wystawa przygotowana przez zespół galerii IF Kolekcja. Polski Plakat we współpracy z Fundacją Urban Forms. Ekspozycję w klubokawiarni Kipsz oraz katalog sfinansowano ze środków pozyskanych przez Fundację Urban Forms na realizację zadania "FILOZOFIA W DZIAŁANIU: STUDENCI ORGANIZUJĄ WYSTAWĘ PLAKATÓW" zgłoszonego w ramach progarmu Urzędu Miasta Łodzi "Budowa i wzmocnienie wizerunku Łodzi jako miasta atrakcyjnego do studiowania w Polsce", kierowanego do organizacji pozarządowych wspierających działania studentów (dotacja NR 4/2020/ŁNŁA/MG).

plakat © Maciej Andrzejewski

Album zdjęć z wystawy

W Y S T A W A

• Plakat to nie bajka – wystawa plakatów ze zbiorów galerii IF Kolekcja. Polski Plakat (Instytut Filozofii UŁ) do repertuaru Teatru Lalek Arlekin im. Henryka Ryla w Łodzi z lat 1959–1986
• Organizatorzy – IF Kolekcja. Polski Plakat (Instytut Filozofii Uniwersytetu Łódzkiego) oraz Centrum Kultury Uniwersytetu Łódzkiego
• Kuratorzy wystawy – Jędrzej Janicki, Wioletta Kazimierska-Jerzyk, Jowita Mróz, Anna Ostrowska
• Miejsce – Centrum Kultury Uniwersytetu Łódzkiego, Galeria Stróżówka, ul. M. Skłodowskiej-Curie 11, 90-505 Łódź
• Czas trwania – 18.12.2020–28.02.2021
• Plakat to nie bajka [wprowadzenie, zob. niżej] – Jędrzej Janicki, Wioletta Kazimierska-Jerzyk
• biogramy artystów – Wioletta Kazimierska-Jerzyk, Jowita Mróz, Anna Ostrowska
• redakcja językowa – Anna Ostrowska

P R A C E

1. Stanisław Fijałkowski, Młynek do kawy, 1959, reż. Henryk Ryl, scen. Stanisław Fijałkowski.
2. Adam Kilian, Lilla Weneda, 1966, reż. Henryk Ryl, scen. Adam Kilian.
3. Wacław Kondek, Mitologizacje, 1974, reż. Henryk Ryl, scen. Wacław Kondek.
4. Wacław Kondek, Ptasie mleko, 1974, reż. Henryk Ryl, scen. Wacław Kondek.
5. Lech Kunka, Czarodziejski kwiat, 1974, reż. Henryk Ryl, scen. Lech Kunka, Zofia Próchnicka.
6. Lech Kunka, Fregata Oronga z wyspy olbrzymów Ahu, 1971, reż. Henryk Ryl, scen. Lech Kunka.
7. Lech Kunka, Tangali i córka nieba, 1973, reż. Henryk Ryl, scen. Lech Kunka.
8. Lech Kunka, Dżamil i róże, 1972, reż. Henryk Ryl, scen. Lech Kunka.
9. Lech Kunka, Gospoda pod upiorkiem, 1970, reż. Henryk Ryl, scen. Lech Kunka.
10. Rajmund Strzelecki, Car Maksymilian,1985, reż. Stanisław Ochmański, scen. Zenobiusz Strzelecki.
11. Zbigniew Waszczeniuk, Pan Fajnacki, 1986, reż. Wojciech Szelachowski, scen. Zbigniew Waszczeniuk.
12. Jan Zieliński, Nowe szaty króla, 1976, reż. Stanisław Ochmański, scen. Jerzy Michalak.
13. Jan Zieliński, Zaklęty rumak,1979, reż. Zbigniew Kopalko, scen. Rajmund Strzelecki.
14. Jan Zieliński, Hefajstos, czyli jak słońce spadło z nieba, 1984, reż. Wojciech Wieczorkiewicz, scen. Ali Bunsch, Ewa Przemycka.
15. Jan Zieliński, Historia Parysa królewica trojańskiego, 1980, reż. Stanisław Ochmański, scen. Zenobiusz Strzelecki.
16. Jan Zieliński, Koguty, 1981, reż. Stanisław Ochmański, scen. Tadeusz Hołówko.
17. Jan Zieliński, Konik Garbusek, 1975, reż. Stanisław Ochmański, scen. Wacław Kondek.
18. Jan Zieliński, Królowa śniegu, 1980, reż. Wojciech Wieczorkiewicz, scen. Leokadia Serafinowicz.
19. Jan Zieliński, Krzesiwo, 1978, reż. Wojciech Kobrzyński, scen. Tadeusz Hołówko.
20. Jan Zieliński, Pieśń o lisie, 1976, reż. Wojciech Wieczorkiewicz, scen. Zenobiusz Strzelecki.
21. Jan Zieliński, Piotruś i wilk, 1978, reż. Stanisław Ochmański, scen. Tadeusz Hołówko.
22. Jan Zieliński, Tymoteusz wśród ptaków, 1978, reż. Wojciech Kobrzyński, scen. Tadeusz Hołówko.
     

PLAKAT TO NIE BAJKA

Obiegowa mądrość głosząca, że „życie to nie bajka”, degraduje bajkę. Wynosi powagę i trud życia ponad rzekomą trywialność dobrego zakończenia opowieści dla dzieci. Zupełnie podobnie obchodzi się ze znanym wierszem Fryderyka Schillera „Życie jest chmurne, a sztuka radosna” jego drobnomieszczańska interpretacja, widząc w sztuce tylko odtrutkę na codzienne znoje i smutki[1]. Wszystko to są stereotypy – i o życiu, i o bajce, i o sztuce w ogóle. Podobnym uproszczeniom poddaje się często sztukę plakatu. Cóż dopiero powiedzieć o plakacie do bajki…

Hans Christian Andersen, mówiąc, że „życie to najbardziej zdumiewająca bajka”, ciekawie odwraca sensy obu słów. Otóż życie może być niesamowite jak bajka, ale bajka może być też okrutna jak życie. Tytułując wystawę Plakat to nie bajka, chcemy także powiedzieć dwie różne rzeczy:

• plakat to trudny rodzaj sztuki, wymagający zarówno w stosunku do twórcy, jak i odbiorcy;
• i na odwrót – plakat bywa po prostu bajeczny!

Ciekawa sprawa. Tematyka plakatów prezentowanych na wystawie – jakby nie patrzeć – jest dziecięca. Są to prace promujące repertuar łódzkiego Teatru Arlekin. Ale same dzieła nie mają w sobie nic z naiwnie rozumianej stylistycznej dziecinności, Gombrowiczowskiego „upupiania” najmłodszych. Do niektórych dzieł być może przyciągną widzów znajomi bohaterowie, do innych żywe kolory czy efektowna ekspresja wykonania. Prezentowane dzieła jednak – co do zasady – umykają temu, do czego mają być przyporządkowane. To nie są obrazki, które towarzyszą przedstawieniu czy, o zgrozo, miałyby je reklamować. Stanowią pełnoprawne i autonomiczne dzieła, których wartości nie należy poszukiwać nigdzie poza nimi samymi. To chyba jedna z tych mniej oczywistych cech Polskiej Szkoły Plakatu – dla jej ambitnych twórców tylko tak rozumiany plakat stawał się dopuszczalną formą urzeczywistnienia tego gatunku sztuki. Nawet prace Jana Zielińskiego, który zakładał służebną rolę plakatu, nie są oczywistymi ilustracjami spektakli.

„Mniejsza o temat”, jak pewnie myśleli niektórzy z artystów plakatu, „najważniejszy wszak jest artystyczny efekt… i ja – czyli ktoś, kto myśli i tworzy”.  Jan Lenica tak opisywał twórczość wiecznie niedocenianego Tadeusza Trepkowskiego – współtwórcę nowego sposobu myślenia o plakacie: „Chciał poruszać nie tylko oko, ale i umysł, chciał, aby plakat nie tylko atakował wzrok, ale również zapoczątkowywał proces intelektualny”[2]. Opinia ta trafia w sedno ogólnego nastawienia artystów Polskiej Szkoły Plakatu. Wiąże się z nią zwykle plakat filmowy, być może dlatego, że jest najbardziej znany. Tymczasem wiele plakatów powstałych do spektakli Arlekina ma podobne cechy. Widać to bardzo wyraźnie choćby w Nowych szatach króla Jana Zielińskiego, gdzie dostrzegamy tylko pusty wieszak. Zachęta do myślenia nie wyczerpuje się tu jednak w formie zagadki pytającej o sens ogołoconego symbolu. Ten intelektualny bodziec tkwi w nietypowej kompozycji – przecież to prawie pusty karton. W opisie tej iskry inicjującej namysł intelektualny znów z pomocą przychodzi Lenica, który pisze, że „[…] nie tyle istotna jest symbolika […] plakatu, ile wewnętrzny związek istniejący między elementami kompozycji […]”[3]. Na takim właśnie efekcie bazuje też Młynek do kawy Stanisława Fijałkowskiego. Tu niebieski balonik i tytułowy młynek przypominają Lautréamontowskie „przypadkowe spotkanie na stole prosektoryjnym maszyny do szycia i parasola”[4]. Spójrzmy też na Fregatę Oronga z wyspy olbrzymów Ahu Lecha Kunki. Początkowo dzieło to sprawia wrażenie abstrakcji (dygresyjnie odwołującej się do unistycznych kompozycji Władysława Strzemińskiego). Po chwili pewne kształty „stają się” coraz bardziej figuratywne. W taki sposób manifestuje się skłonność ludzkiego oka i umysłu do dostrzegania struktur, które są mu już znane. Ale przewodnikiem w tym procesie jest twórca inspirującej formy. Dzięki niej obraz się wydarza, a nie tylko coś perswaduje.

Ostrzegamy, na wystawie Plakat to nie bajka powiać może również grozą i wyjątkowo niepokojącym nastrojem: posępna kolorystyka, niewyrażalny smutek, więzienne kraty (nawet zrobione z sanek), sztylet w fotelu, wściekły kogut, niepoprawny miś, płonąca głowa… Bez wątpienia jednak zachęcamy! Szymon Bojko ujmował dzieła polskiego plakatu jako „komunikaty pośrednie” – czyli takie, w których obraz nie odpowiada wprost treści i może przybierać różnorodne znaczenie. Istotna jest warstwa ukryta, sfera domysłów, a nie to, co wprost widzowi zostało ukazane[5]. Mniejsza o taki czy inny dobór słów, najważniejsza jest wszak ta komunikacja powstająca na linii sztuka teatralna – plakat – odbiorca. Dajmy się wciągnąć w nieoczywistą rozmowę, w której zarówno plakaty, jak i ich odbiorcy stoją na równorzędnej pozycji. Dlaczego? Bo ta sztuka nie mówi nam, co mamy widzieć lub wiedzieć.

I rzeczywiście, plakat to nie bajka. Plakat to prowokujący rozmówca.

Jędrzej Janicki
Wioletta Kazimierska-Jerzyk

plakat © Jakub Kokoszka

Kuratorzy: Jędrzej Janicki, Wioletta Kazimierska-Jerzyk

Wystawa przygotowana w ramach zajęć projektowych Etyczne i estetyczne wyzwania dla sfery publicznej prowadzonych przez Wiolettę Kazimierską-Jerzyk na kierunku filozofia I stopnia w roku akademickim 2018/2019. Zob. historia IF Kolekcji. Polski Plakat.